Öçürmegiň kesgitlemesi we maksady
Polat kritiki nokatdan ýokary temperaturada gyzdyrylýar, Ac3 (gipoeutektoid polat) ýa-da Ac1 (gipereutektoid polat), ony doly ýa-da bölekleýin berkitmek üçin belli bir wagtlap saklanýar, soňra bolsa kritiki söndüriş tizliginden has ýokary tizlikde sowadylýar. Örän sowadylan austeniti martensite ýa-da aşaky bainite öwürýän ýylylygy bejermek prosesi söndürmek diýilýär.
Öçürmegiň maksady, martensit ýa-da aşaky bainit gurluşyny almak üçin aşa sowadylan austeniti martensite ýa-da bainite öwürmek, polatyň berkligini, berkligini we garşylygyny ep-esli ýokarlandyrmak üçin dürli temperaturalarda temperatura bilen birleşdirilýär. Dürli mehaniki bölekleriň we gurallaryň dürli ulanylyş talaplaryny kanagatlandyrmak üçin geýinmek, ýadawlyk güýji we berklik we ş.m. Söndürmek, ferromagnitizm we poslama garşylyk ýaly käbir ýörite polatlaryň aýratyn fiziki we himiki aýratynlyklaryny kanagatlandyrmak üçin hem ulanylyp bilner.
Polat bölekleri fiziki ýagdaýyň üýtgemegi bilen söndüriji gurşawda sowadylanda, sowatmak prosesi adatça aşakdaky üç basgançaga bölünýär: bug filminiň basgançagy, gaýnadyş we konweksiýa tapgyry.
Poladyň berkligi
Gaty berklik we berklik poladyň söndürmek ukybyny häsiýetlendirýän iki öndürijilik görkezijisidir. Şeýle hem, material saýlamak we ulanmak üçin möhüm esas bolup durýar.
1. Gatylyk we gatylyk düşünjeleri
Ygtybarlylyk, poladyň ideal şertlerde söndürilende we gatylaşanda gazanyp boljak iň ýokary gatylygy gazanmak ukybydyr. Poladyň gatylygyny kesgitleýän esasy faktor poladyň uglerod düzümidir. Has takygy, söndürmek we gyzdyrmak wagtynda austenitde erän uglerod düzümi. Uglerodyň mukdary näçe ýokary bolsa, poladyň gatylygy şonça-da ýokarydyr. . Polatdaky ergin elementleri gatylyga az täsir edýär, ýöne poladyň gatylygyna ep-esli täsir edýär.
Ygtybarlylyk, kesgitlenen şertlerde poladyň gatylaşma çuňlugyny we gaty paýlanyşyny kesgitleýän aýratynlyklara degişlidir. Steellagny, polat öçürilende gatylaşan gatlagyň çuňlugyny almak ukyby. Poladyň mahsus emlägi. Goraglylyk, aslynda polat söndürilende austenitiň martensite öwrülmeginiň aňsatlygyny görkezýär. Esasan poladyň aşa sowadylan austenitiniň durnuklylygy ýa-da poladyň kritiki söndüriş tizligi bilen baglanyşykly.
Şeýle hem poladyň gatylygynyň, söndürmek şertlerinde polat bölekleriniň täsirli gatylaşma çuňlugyndan tapawutlanmalydygyny bellemelidiris. Poladyň gatylygy poladyň özüne mahsus häsiýetidir. Diňe öz içerki faktorlaryna bagly we daşarky faktorlar bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Poladyň täsirli gatylygy çuňlugy diňe bir poladyň gatylygyna bagly bolman, eýsem ulanylýan materiallara hem baglydyr. Sowadyjy gurşaw we iş böleginiň ululygy ýaly daşarky faktorlar bilen baglanyşykly. Mysal üçin, şol bir güýçlendiriji şertlerde şol bir poladyň gatylygy birmeňzeş, ýöne suwy söndürmegiň täsirli gatylaşma çuňlugy nebit söndürmekden has uly, ownuk bölekleri bolsa nebit söndürmekden kiçi. Uly bölekleriň täsirli gatylaşma çuňlugy uludyr. Muny suwy söndürmegiň nebit söndürmekden has ýokary berkligi bar diýip bolmaz. Ownuk bölekleriň uly böleklere garanyňda has berkligi bar diýip bolmaz. Poladyň gatylygyna baha bermek üçin işiň görnüşi, ululygy, sowadyjy gurşaw we ş.m. ýaly daşarky faktorlaryň täsirini ýok etmelidigini görmek bolýar.
Mundan başga-da, gatylyk we gatylyk iki dürli düşünje bolansoň, söndürilenden soň gaty gaty polat hökman ýokary gatylygy talap etmeýär; pes gatylygy bolan polat hem ýokary gatylygy bolup biler.
2. Gatylygy täsir edýän faktorlar
Poladyň gatylygy austenitiň durnuklylygyna baglydyr. Üsti sowadylan austenitiň durnuklylygyny ýokarlandyryp, C egrisini saga öwrüp we şeýlelik bilen kritiki sowadyş tizligini peseldip biljek islendik faktor ýokary poladyň gatylygyny ýokarlandyryp biler. Austenitiň durnuklylygy, esasan, poladyň himiki düzümi we ýyladyş şertleri bilen baglanyşykly himiki düzümine, däne ululygyna we düzüminiň birmeňzeşligine baglydyr.
3. Gatylygy ölçemegiň usuly
Poladyň gatylygyny ölçemek üçin köp usul bar, iň köp ulanylýan usullar, diametri ölçemegiň kritiki usuly we ahyrky berkligi synag usulydyr.
(1) Diametri ölçemegiň kritiki usuly
Polat belli bir gurşawda söndürilenden soň, ýadro ähli martensit ýa-da 50% martensit gurluşyny alanda iň ýokary diametri, Dc tarapyndan görkezilen kritiki diametr diýilýär. Kritiki diametri ölçemek usuly, dürli diametrli tegelek çybyklary ýasamak we söndürilenden soň, her nusga bölüminde diametri boýunça paýlanan U egrisini ölçemek we ortada ýarym martensit gurluşy bolan hasany tapmakdyr. Tegelek taýagyň diametri Bu kritiki diametr. Kritiki diametri näçe uly bolsa, poladyň gatylygy şonça ýokarydyr.
(2) Öçürmegiň synag usuly
Ahyrky söndürmek synag usuly adaty ölçegli ahyrky söndürilen nusgany ulanýar (Ф25mm × 100mm). Austenizasiýa geçirilenden soň, sowatmak üçin nusganyň bir ujuna ýörite enjamlara suw sepilýär. Sowadylandan soň gatylyk ok ugry boýunça - suw bilen sowadylan ujundan ölçelýär. Aralyk gatnaşyk egrisi üçin synag usuly. Ahyrky berkitme synag usuly poladyň gatylygyny kesgitlemegiň usullaryndan biridir. Onuň artykmaçlyklary ýönekeý işlemek we giň ulanylyş aralygydyr.
4. Stressi öçürmek, deformasiýa we döwmek
(1) Söndürilende iş böleginiň içki stres
Haçan-da iş bölegi söndüriji gurşawda çalt sowadylanda, iş bölegi belli bir ululykda we ýylylyk geçirijilik koeffisiýenti hem belli bir bahada bolany üçin, sowadyş döwründe iş böleginiň içki böleginde belli bir temperatura gradiýenti ýüze çykar. Surfaceerüsti temperatura pes, ýadro temperaturasy ýokary, üst we ýadro temperaturasy ýokary. Temperatura tapawudy bar. Iş bölegini sowatmak prosesinde iki fiziki hadysa hem bolýar: biri termiki giňelme, temperaturanyň peselmegi bilen iş böleginiň çyzygynyň uzynlygy kiçelýär; beýlekisi, temperatura martensitiň öwrüliş nokadyna düşende austenitiň martensite öwrülmegi. mukdaryny artdyrar. Sowuklama döwründe temperatura tapawudy sebäpli, ýylylyk giňelişiniň mukdary iş böleginiň kesişýän ýerinde dürli böleklerde üýtgeşik bolar we iş böleginiň dürli ýerlerinde içki stres dörär. Iş böleginde temperatura tapawudynyň bolmagy sebäpli, martensitiň ýüze çykan ýerinden temperaturanyň has çalt düşýän bölekleri hem bolup biler. Üýtgeşiklik, göwrüm giňelýär we ýokary temperaturaly bölekler nokatdan has ýokary we henizem austenit ýagdaýynda. Bu dürli bölekler, belli bir ses üýtgemeleriniň tapawudy sebäpli içerki stres döreder. Şonuň üçin söndürmek we sowatmak prosesinde içerki stresiň iki görnüşi döräp biler: biri termiki stres; beýlekisi dokumanyň stresidir.
Içki stresiň barlyk wagt aýratynlyklaryna görä, derrew stres we galyndy streslere-de bölünip bilner. Sowuklama döwründe iş böleginiň belli bir pursatda emele gelen içki stresine derrew stres diýilýär; iş bölegi sowadylandan soň, iş böleginiň içinde galan stres galyndy stres diýilýär.
Malylylyk stres, gyzdyrylanda (ýa-da sowadylanda) iş böleginiň dürli bölekleriniň temperatura tapawudy sebäpli biri-birine gabat gelmeýän ýylylyk giňelmegi (ýa-da sowuk gysylma) sebäpli ýüze çykýan streslere degişlidir.
Indi sowadyş döwründe içerki stresiň emele gelişini we üýtgemegini görkezmek üçin gaty silindr alyň. Bu ýerde diňe eksenel stres ara alnyp maslahatlaşylýar. Sowuklamagyň başynda, üstü çalt sowadýandygy sebäpli, temperatura pes we köp kiçelýär, ýadro sowadylanda, temperatura ýokary we kiçelýär. Netijede, ýadro basyş astynda bolsa, üst we iç özara çäklendirilýär. stres. Sowuklamanyň dowam etmegi bilen içerde we daşarda temperatura tapawudy ýokarlanýar we içerki stres hem şoňa görä ýokarlanýar. Stres bu temperaturada hasyllylyk güýjünden ýokary bolanda, plastiki deformasiýa ýüze çykýar. Heartüregiň galyňlygy ýeriňkiden has ýokary bolany üçin, ýürek hemişe ilki bilen gysylýar. Plastiki deformasiýa netijesinde içerki stres indi artmaýar. Belli bir wagta sowadylandan soň, ýerüsti temperaturanyň peselmegi kem-kemden haýallaýar we kiçelmegi hem kem-kemden azalýar. Bu wagt ýadro henizem kiçelýär, şonuň üçin ýerdäki dartyş stres we ýadrodaky gysyjy stres ýitýänçä kem-kemden azalýar. Şeýle-de bolsa, sowadyş dowam edýärkä, ýeriň çyglylygy peselýär we kiçelýär, kiçelýän mukdar azalýar ýa-da kiçelýär. Coreadrodaky temperatura henizem ýokary bolansoň, kiçelmegini dowam etdirer we ahyrsoňy iş böleginiň üstünde gysyjy stres emele geler, ýadrosy bolsa dartyş stresine eýe bolar. Şeýle-de bolsa, temperatura pes bolansoň, plastiki deformasiýa ýüze çykmak aňsat däl, şonuň üçin sowuklama dowam edende bu stres ýokarlanar. Ösmegini dowam etdirýär we ahyrsoňy galyndy stres hökmünde iş böleginiň içinde galýar.
Sowuklama döwründe ýylylyk stresiniň ilki bilen ýerüsti gatlagyň uzalmagyna we ýadrosynyň gysylmagyna sebäp bolýandygyny, galan galyndy stresiň bolsa üstki gatlagyň gysylmagyna we ýadrosynyň uzalmagyna sebäp bolýandygyny görmek bolýar.
Jemläp aýtsak, sowadyş wagtynda söndürilýän ýylylyk stres, sowadyş döwründe kesişýän temperatura tapawudy sebäpli ýüze çykýar. Sowadyş tizligi näçe köp bolsa we kesişýän temperatura tapawudy şonça-da köpelýär, ýylylyk stresleri şonça köp bolýar. Şol bir sowadyjy orta şertlerde, iş böleginiň ýyladyş temperaturasy näçe ýokary bolsa, polatyň ýylylyk geçirijiligi şonça-da az bolar, iş böleginiň temperatura tapawudy şonça-da köp bolar we ýylylyk stresleri şonça köp bolar. Iş bölegi ýokary temperaturada deň derejede sowadylsa, ýoýular we deformasiýa ediler. Iş bölegini sowatmak döwründe dörän dessine dartyş stres materialyň dartyş güýjünden uly bolsa, söndüriji çatryklar dörär.
Faza öwrüliş stres, ýylylyk bejergisi döwründe iş böleginiň dürli böleklerinde fazanyň üýtgemeginiň dürli wagtlary sebäpli dörän streslere degişlidir, bu dokumanyň stresidir.
Söndürilende we çalt sowadylanda, ýerüsti gatlak Ms nokadyna sowadylanda martensitiki üýtgeşiklik bolup, sesiň giňelmegine sebäp bolýar. Şeýle-de bolsa, entek üýtgemän ýadro päsgelçiligi sebäpli ýerüsti gatlak gysyjy stres döredýär, ýadrosy bolsa dartyş stresini döredýär. Stress ýeterlik uly bolsa, deformasiýa sebäp bolar. Coreadro Ms nokadyna sowadylanda, martensitiki üýtgeşmä sezewar bolar we göwrümi giňelder. Şeýle-de bolsa, pes plastikligi we ýokary güýji bilen üýtgedilen ýerüsti gatlagyň çäklendirmeleri sebäpli, soňky galyndy stres ýerüsti dartyş görnüşinde bolar we ýadro basyş astynda bolar. Fazanyň üýtgemegi stresiniň üýtgemegi we soňky ýagdaýy ýylylyk stresine düýbünden tersdigini görmek bolýar. Mundan başga-da, fazanyň üýtgemegi stres pes plastisit bilen pes temperaturalarda ýüze çykýandygy sebäpli, häzirki wagtda deformasiýa kyn, şonuň üçin fazanyň üýtgemegi stres iş böleginiň ýarylmagyna sebäp bolup biler.
Fazanyň üýtgemegi stresiniň ululygyna täsir edýän köp faktor bar. Martensit öwrülişiniň temperatura diapazonyndaky poladyň sowadyş tizligi näçe çalt bolsa, polat bölejigi näçe uly bolsa, poladyň ýylylyk geçirijiligi şonça-da erbet, martensitiň göwrümi näçe uly bolsa, fazanyň üýtgemegi stres hem şonça köp bolar. Ulaldygyça ulalýar. Mundan başga-da, fazany üýtgetmek stres poladyň düzümi we poladyň gatylygy bilen baglanyşyklydyr. Mysal üçin, ýokary uglerodly ýokary garyndy polat, uglerodyň köp bolmagy sebäpli martensitiň belli bir mukdaryny ýokarlandyrýar, bu poladyň faza öwrüliş stresini ýokarlandyrmalydyr. Şeýle-de bolsa, uglerodyň mukdary artdygyça, Ms nokady azalýar we söndürilenden soň köp mukdarda saklanylýan austenit bar. Onuň göwrüminiň giňelmegi azalýar we galyndy stres pes bolýar.
(2) Söndürilende iş böleginiň deformasiýasy
Söndürilende iş böleginde deformasiýanyň iki esasy görnüşi bar: biri, işiň geometrik görnüşiniň üýtgemegi, ululygynyň we görnüşiniň üýtgemegi hökmünde ýüze çykýar, köplenç stresiň söndürilmegi netijesinde döreýän deformasiýa diýilýär; beýlekisi sesiň deformasiýasy. fazanyň üýtgemegi wagtynda belli bir göwrümiň üýtgemegi sebäpli ýüze çykýan iş böleginiň proporsional giňelmegi ýa-da gysylmagy hökmünde özüni görkezýär.
Düwürtik deformasiýa şekil deformasiýasyny we öwrümli deformasiýany hem öz içine alýar. Bükülen deformasiýa, esasan, ýyladyş wagtynda peçde nädogry ýerleşdirilmegi, ýa-da söndürilmezden ozal deformasiýa düzedilenden soň şekillendiriş bejergisiniň bolmazlygy ýa-da iş bölegi sowadylanda iş böleginiň dürli bölekleriniň deň däl sowmagy bilen ýüze çykýar. Bu deformasiýa aýratyn ýagdaýlar üçin derňelip we çözülip bilner. Aşakda esasan sesiň deformasiýasy we şekil deformasiýasy ara alnyp maslahatlaşylýar.
1) Deformasiýany söndürmegiň sebäpleri we onuň üýtgeýän düzgünleri
Gurluş üýtgemelerinden emele gelen ses deformasiýasy, söndürilmezden ozal iş böleginiň gurluş ýagdaýy, adatça, merjen, ýagny ferrit bilen sementitiň garyşyk gurluşydyr we söndürilenden soň martensitiki gurluşdyr. Bu dokumalaryň dürli göwrümleri, söndürilmezden ozal we soň sesiň üýtgemegine sebäp bolar, netijede deformasiýa bolar. Şeýle-de bolsa, bu deformasiýa diňe iş böleginiň giňelmegine we proporsional şertnama baglaşmagyna sebäp bolýar, şonuň üçin iş böleginiň görnüşini üýtgetmeýär.
Mundan başga-da, ýylylyk bejergisinden soň gurluşda näçe köp martensit ýa-da martensitdäki uglerodyň mukdary näçe ýokary bolsa, göwrümi şonça-da köpelýär we saklanylýan austenitiň mukdary näçe köp bolsa, şonça-da giňelýär. Şonuň üçin sesiň üýtgemegine ýylylyk bejergisi wagtynda martensitiň we galyndy martensitiň deňeşdirilen mazmunyna gözegçilik etmek arkaly gözegçilik edip bolýar. Dogry dolandyrylsa, ses giňelmez we kiçelmez.
Malylylyk stresinden emele gelen şekil deformasiýasy, termiki stresiň netijesinde ýüze çykýan deformasiýa polat bölekleriniň öndürijilik güýji pes, plastisitligi ýokary, üstü çalt sowýar we iş böleginiň içiniň we daşyndaky temperatura tapawudy iň uly ýerlerde ýüze çykýar. Bu döwürde dessine termiki stres ýerüsti dartyş stresidir we esasy gysyjy stresdir. Bu döwürde ýadro temperaturasy ýokary bolansoň, hasyl güýji ýerden has pesdir, şonuň üçin köp ugurly gysyjy stresiň täsiri astynda deformasiýa görnüşinde ýüze çykýar, ýagny kub ugur boýunça sferikdir. Dürli. Netijede, ulusy kiçelýär, kiçisi ulalýar. Mysal üçin, uzyn silindr uzynlyk ugrunda gysgalýar we diametri ugrunda giňelýär.
Dokuma stresinden emele gelen şekil deformasiýasy, dokumanyň stresinden döreýän deformasiýa, dokumanyň stresiniň iň ýokary bolan ilkinji pursatynda ýüze çykýar. Bu döwürde kesişýän temperatura tapawudy uly, ýadro temperaturasy has ýokary, henizem austenit ýagdaýynda, plastikligi gowy we hasyl güýji pes. Dessine dokumanyň stresleri ýerüsti gysyjy stres we esasy dartyş stresidir. Şonuň üçin deformasiýa köp ugurly dartyş stresiniň täsiri astynda ýadro uzalmagy hökmünde ýüze çykýar. Netijede, dokuma stresiniň täsiri astynda iş böleginiň uly tarapy uzalýar, kiçi tarapy gysgalýar. Mysal üçin, uzyn silindrdäki dokuma stresiniň netijesinde ýüze çykýan deformasiýa uzynlygyň we diametriň azalmagydyr.
5.3-nji tablisada dürli adaty polat bölekleriniň söndürme deformasiýa düzgünleri görkezilýär.
2) söndürilmegine täsir edýän faktorlar
Söndüriji deformasiýa täsir edýän faktorlar esasan poladyň himiki düzümi, asyl gurluşy, bölekleriň geometriýasy we ýylylygy bejermek prosesi.
3) ýaryklary söndürmek
Böleklerdäki çatryklar, esasan, söndürmegiň we sowatmagyň giçki döwründe ýüze çykýar, ýagny martensitiki öwrülişik tamamlanandan soň ýa-da doly sowadylandan soň, böleklerdäki dartyş stres poladyň döwük güýjünden ýokary bolany üçin döwülýär. Acksaryklar adatça iň ýokary dartyş deformasiýasynyň ugruna perpendikulýar, şonuň üçin böleklerdäki dürli çatryklar esasan stres paýlanyş ýagdaýyna baglydyr.
Söndüriji çatryklaryň umumy görnüşleri: Uzynlygyna (eksenel) çatryklar, esasan, tangensial dartyş stres materialyň döwüji güýjünden ýokary bolanda döreýär; bölekleriň içki ýüzünde emele gelen uly eksenel dartyş stres materialyň döwüji güýjünden ýokary bolanda emele gelýär. Acksaryklar; tor çatryklary iki ölçegli dartyş stresiniň üstünde emele gelýär; gabygyň ýarylmagy gaty inçe gaty gatlakda ýüze çykýar, bu stres düýpgöter üýtgese we aşa dartyş stres radial ugurda hereket edip biler. Crackaryşyň görnüşi.
Uzynlygyna çatryklara eksenel çatryklar hem diýilýär. Acksaryklar bölekleriň üstünde iň ýokary dartyş stresinde ýüze çykýar we merkeze belli bir çuňluga eýe. Acksaryklaryň ugry, umuman ok bilen paraleldir, ýöne bölekde stres konsentrasiýasy ýa-da içerki gurluş kemçilikleri bolanda ugur üýtgäp biler.
Iş bölegi doly söndürilenden soň, uzyn boýly çatryklar ýüze çykýar. Bu söndürilen eseriň üstündäki uly tangensial dartyş stres bilen baglanyşykly. Poladyň uglerodyň mukdary artdygyça, uzyn çatryklary emele getirmek meýli ýokarlanýar. Pes uglerod polatdan az mukdarda martensit we güýçli termiki stres bar. Theer ýüzünde uly galyndy gysyjy stres bar, şonuň üçin söndürmek aňsat däl. Uglerodyň mukdary artdygyça, ýerüsti gysyjy stres azalýar we gurluş stresleri ýokarlanýar. Şol bir wagtyň özünde iň ýokary dartyş stresiniň üstki gatlagyna tarap hereket edýär. Şonuň üçin ýokary uglerod polat gyzdyrylanda uzyn boýly söndürijilere ýykgyn edýär.
Bölekleriň ululygy galyndy stresiň ululygyna we paýlanyşyna gönüden-göni täsir edýär we onuň söndürmek döwülişi hem başga. Uzyn boýly çatryklar hem howply kesiş ölçegleriniň çäginde söndürmek arkaly aňsatlyk bilen emele gelýär. Mundan başga-da, polat çig malyň petiklenmegi köplenç uzyn boýlaryň ýarylmagyna sebäp bolýar. Polat bölekleriniň köpüsi togalanmak arkaly ýasalandygy sebäpli, polatdaky altyn däl goşulmalar, karbidler we ş.m. deformasiýa ugry boýunça paýlanýar we poladyň anizotrop bolmagyna sebäp bolýar. Mysal üçin, gural poladyň zolaga meňzeş gurluşy bar bolsa, söndürilenden soň onuň transvers döwük güýji uzynlyk döwük güýjünden 30% -den 50% kiçidir. Polatda altyn däl goşulmalar ýaly stresiň konsentrasiýasyna sebäp bolýan faktorlar bar bolsa, tangensial stres eksenel stresden uly bolsa-da, pes stres şertlerinde uzynlykdaky çatryklar emele gelýär. Şol sebäpli polatdaky metal däl goşulmalaryň we şekeriň derejesine berk gözegçilik etmek, ýarylmagynyň öňüni almakda möhüm faktor bolup durýar.
Transvers çatryklaryň we ýaý çatryklarynyň içki stres paýlanyş aýratynlyklary: üstü gysyjy streslere sezewar bolýar. Belli bir aralyk üçin ýerden çykandan soň, gysyjy stres uly dartyş stresine üýtgeýär. Crackaryş dartyş stresiniň çäginde ýüze çykýar, soň bolsa içki stres Bölümiň ýüzüne ýaýradylanda ýa-da poladyň döwülmegi hasam artsa.
Transvers çatryklar köplenç rulolar, turbinaly rotorlar ýa-da beýleki şaý bölekleri ýaly uly şah böleklerinde ýüze çykýar. Acksaryklaryň aýratynlyklary, okuň ugruna perpendikulýar we içinden daşyna bölünmegidir. Olar köplenç gatylaşmazdan ozal emele gelýär we termiki stres sebäpli ýüze çykýar. Uly ýalňyşlyklar köplenç gözenekler, goşulmalar, ýasama çatryklar we ak tegmiller ýaly metallurgiki kemçiliklere eýe. Bu kemçilikler, eksenel dartyş stresiniň täsiri astynda döwülmegiň we döwmegiň başlangyç nokady bolup hyzmat edýär. Ark çatryklary ýylylyk stresinden döreýär we adatça bölek görnüşiniň üýtgeýän böleklerinde ýaý görnüşinde paýlanýar. Esasan iş böleginiň içinde ýa-da ýiti gyralaryň, çukurlaryň we deşikleriň golaýynda ýüze çykýar we ýaý görnüşinde paýlanýar. Diametri ýa-da galyňlygy 80-100 mm ýa-da ondanam köp bolan ýokary uglerod polat bölekleri söndürilmedik ýagdaýynda, üstü gysyjy stres görkezer we merkez dartyş stresini görkezer. Stress, iň ýokary dartyş stres gaty gatlakdan gaty däl gatlaga geçiş zonasynda ýüze çykýar we bu ýerlerde ýaý çatryklary ýüze çykýar. Mundan başga-da, ýiti gyralarda we burçlarda sowadyş tizligi çalt we hemmesi söndürilýär. Leumşak böleklere, ýagny işlenmedik ýere geçende, iň ýokary dartyş stres zonasy bu ýerde peýda bolýar, şonuň üçin arkanyň ýarylmagy ýygy-ýygydan ýüze çykýar. Iş böleginiň çukurynyň, çukurynyň ýa-da merkezi deşiginiň golaýyndaky sowadyş tizligi haýal, degişli gaty gatlak inçe we gatylaşan geçiş zolagynyň golaýyndaky dartyş stres aňsatlyk bilen arkanyň ýarylmagyna sebäp bolup biler.
Retikulýar çatryklar, ýerüsti çatryklar diýlip hem atlandyrylýar. Crackaryşyň çuňlugy, adatça 0.01 ~ 1,5mm töweregi. Bu görnüşdäki döwülmegiň esasy häsiýeti, çatrykyň özbaşdak ugry bölegiň görnüşi bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Tor döretmek üçin köp çatryklar biri-birine baglanýar we giňden ýaýrandyr. 1 mm-den gowrak ýaly çatryk çuňlugy ulalanda, tor aýratynlyklary ýitip, tötänleýin ugrukdyrylýar ýa-da uzynlygyna paýlanýar. Tor çatryklary, üstündäki iki ölçegli dartyş stresiniň ýagdaýy bilen baglanyşykly.
Carbonokarky uglerodly ýa-da karburizlenen polat bölekleri, söndürilende tor çatryklaryny emele getirýär. Sebäbi ýerüsti gatlakda uglerodyň mukdary we martensitiň içki gatlagyndan has kiçi göwrüm bar. Söndürilende karbidiň üstki gatlagy dartyş stresine sezewar bolýar. Mehaniki gaýtadan işlenende deposforizasiýa gatlagy düýbünden aýrylmadyk bölekler ýokary ýygylykly ýa-da alawyň söndürilmegi wagtynda tor çatryklaryny emele getirer. Şeýle çatryklardan gaça durmak üçin bölekleriň üstki hiline berk gözegçilik edilmeli we ýylylyk bejergisi wagtynda okislenme kebşirlemeginiň öňüni almaly. Mundan başga-da, ýasama öl belli bir wagt ulanylandan soň, boşlukdaky zolaklarda ýa-da torlarda ýüze çykýan ýylylyk ýadawlygy we söndürilen bölekleriň üweýiş prosesindäki çatryklar hemmesi şu görnüşe degişlidir.
Gabygyň ýarylmagy ýerüsti gatlagyň gaty dar ýerinde ýüze çykýar. Sykyş stres eksenel we tangensial ugurlarda hereket edýär we dartyş stres radial ugurda ýüze çykýar. Acksaryklar bölekiň ýüzüne paraleldir. Surfaceerüsti söndürilenden we karburizleýji bölekler sowadylandan soň gaty gatlagyň gabygy şeýle çatryklara degişlidir. Occurrüze çykmagy gaty gatlagyň deňsiz gurluşy bilen baglanyşyklydyr. Mysal üçin, garyndy karburizlenen polat belli bir tizlikde sowadylandan soň, karburizlenen gatlakdaky gurluş: aşa inçe pearlit + karbidiň daşky gatlagy, aşaky gatlak bolsa martensit + galyndy Austenit, içki gatlak inçe pearlit ýa-da gaty inçe pearlit gurluşydyr. Sub-gatlak martensitiň emele gelişiniň iň uly mukdary bolany üçin, göwrümiň giňelmeginiň netijesi, gysyjy stresiň eksenel we tangensial ugurlarda hereket etmegidir we dartyş stres radial ugurda ýüze çykýar we içerde stres mutasiýa ýüze çykýar, gysyş stres ýagdaýyna geçýär we gabygyň ýarylmagy stresiň ýiti geçýän ýerlerinde ýüze çykýar. Adatça, ýaryklar ýeriň ýüzüne paralel bolup, agyr ýagdaýlarda ýeriň gabygynyň döremegine sebäp bolup biler. Karburizlenen bölekleriň sowadyş tizligi çaltlaşdyrylsa ýa-da azalsa, karbürizlenen gatlakda birmeňzeş martensit gurluşy ýa-da ultra-nepis merjen gurluşy bolup biler, bu çatryklaryň ýüze çykmagynyň öňüni alyp biler. Mundan başga-da, ýokary ýygylykly ýa-da ýalyn ýerüsti söndürilende, ýer köplenç gyzýar we gaty gatlagyň üstündäki gurluş birmeňzeşligi şeýle ýerüsti çatryklary aňsatlyk bilen emele getirip biler.
Mikrokratlar ýokarda ady agzalan dört çatrykdan tapawutlanýar, sebäbi mikrostress sebäpli ýüze çykýar. Carbonokary uglerodly gural poladyň ýa-da karburizlenen iş bölekleriniň söndürilmeginden, gyzdyrylmagyndan we üweleninden soň ýüze çykýan gözara çyzyklar, şeýle hem söndürilen bölekleriň wagtynda gyzmazlygy sebäpli dörän çatryklar, bularyň hemmesi polatdaky mikrokratlaryň barlygy we soňraky giňelmegi bilen baglanyşyklydyr.
Mikrokratlar mikroskopda gözden geçirilmelidir. Adatça austenit däne araçäklerinde ýa-da martensit listleriniň çatrygynda ýüze çykýar. Käbir çatryklar martensit listlerine aralaşýar. Gözlegler, mikrokratlaryň ýalpak ekiz martensitde has ýygy duş gelýändigini görkezýär. Munuň sebäbi, ýokary tizlikde ulalanda ýalpyldawuk martensitiň biri-biri bilen çaknyşyp, ýokary stres döredmegidir. Şeýle-de bolsa, goşa martensitiň özi näzikdir we plastiki deformasiýa öndürip bilmeýär, stressi ýeňilleşdirýär we şeýlelik bilen mikrokratlara aňsatlyk bilen sebäp bolýar. Austenit däneleri gödek we mikrokratlara duýgurlygy ýokarlanýar. Polatdan mikrokratlaryň bolmagy, söndürilen bölekleriň güýjüni we plastikligini ep-esli azaldar, bölekleriň irki zeperlenmegine (döwülmegine) sebäp bolar.
Carbonokary uglerodly polat böleklerindäki mikrokratlardan gaça durmak üçin pes söndüriji ýylylyk temperaturasy, martensitiň inçe gurluşyny almak we martensitdäki uglerodyň mukdaryny azaltmak ýaly çäreler kabul edilip bilner. Mundan başga-da, söndürilenden soň öz wagtynda gyzdyrmak, içki stresleri azaltmagyň täsirli usulydyr. Synaglar, 200 ° C-den ýokary temperaturadan soň, çatryklarda çökýän karbidleriň mikrokratlaryň howpuny ep-esli azaldyp bilýän çatryklary “kebşirlemek” täsiriniň bardygyny subut etdi.
Aboveokardakylar, ýaryk paýlanyş usulyna esaslanýan çatryklaryň sebäplerini we öňüni alyş usullaryny ara alyp maslahatlaşýar. Hakyky önümçilikde polatyň hili, bölek görnüşi we gyzgyn we sowuk gaýtadan işlemek tehnologiýasy ýaly faktorlar sebäpli çatryklaryň paýlanyşy üýtgeýär. Käwagt ýylylygy bejermezden ozal çatryklar bar we söndürmek prosesinde hasam giňelýär; käwagt bir bölekde bir wagtyň özünde birnäçe çatryk görnüşleri peýda bolup biler. Bu ýagdaýda, çatrykyň morfologik aýratynlyklaryna, döwülen ýeriň makroskopiki derňewine, metallografiki gözden geçirilişine we zerur bolanda, maddy hilinden, guramaçylyk gurluşyndan ýylylygy bejermek stresiniň sebäplerine çenli giňişleýin derňew geçirmek üçin himiki derňew we beýleki usullar ulanylmalydyr. esasy sebäpler we soňra täsirli öňüni alyş çäreleri kesgitlemek.
Acksaryklaryň döwülmegi derňewi, çatryklaryň sebäplerini seljermek üçin möhüm usuldyr. Islendik döwükleriň ýarylmagy üçin başlangyç nokady bar. Öçürmek, adatça radial çatryklaryň ýakynlaşma nokadyndan başlaýar.
Eger döwügiň gelip çykyşy bölekleriň üstünde bar bolsa, bu çatrykyň üstündäki aşa dartyş stresinden döreýändigini aňladýar. Theer ýüzüne goşulmalar ýaly gurluş kemçilikleri ýok bolsa, ýöne agyr pyçak belgileri, oksid şkalasy, polat bölekleriniň ýiti burçlary ýa-da gurluş mutasiýa bölekleri ýaly stres konsentrasiýa faktorlary bar bolsa, ýaryklar bolup biler.
Thearyşyň gelip çykyşy bölekde bolsa, maddy kemçilikler ýa-da içerki galyndy dartyş stresleri bilen baglanyşyklydyr. Adaty söndürmegiň döwülen ýeri çal we inçe farfor. Eger döwülen ýer goýy çal we gödek bolsa, aşa gyzmagyň netijesinde ýa-da asyl dokumanyň galyňlygy sebäpli ýüze çykýar.
Umuman aýdanyňda, söndürijiniň aýna böleginde okislenme reňki bolmaly däl we çatrykyň töwereginde dekarburizasiýa bolmaly däldir. Eger çatrykyň töwereginde dekarburizasiýa ýa-da çatryk böleginde okislenen reňk bar bolsa, bu bölek söndürilmezden ozal ýarylandygyny we asyl çatryklar ýylylygy bejermek stresiniň täsiri astynda giňeljekdigini görkezýär. Aýrylan karbidler we goşulmalar bölekleriň çatryklarynyň golaýynda görnen bolsa, bu çatryklaryň çig maldaky karbidleriň gaty bölünmegi ýa-da goşulmalaryň bolmagy bilen baglanyşyklydygyny aňladýar. Acksokardaky hadysalar bolmazdan, diňe ýiti burçlarda ýarylsa ýa-da bölekleriň mutasiýa böleklerini emele getirýän bolsa, bu çatryk bölekleriň esassyz gurluş dizaýny ýa-da ýaryklaryň öňüni almak üçin nädogry çäreler ýa-da aşa ýylylyk bejergisi sebäpli ýüze çykýar.
Mundan başga-da, himiki ýylylygy bejermekde we ýerüsti söndüriji böleklerde çatryklar gaty gatlagyň golaýynda ýüze çykýar. Gatylaşdyrylan gatlagyň gurluşyny gowulaşdyrmak we ýylylygy bejermek stresini azaltmak ýerüsti çatryklardan gaça durmagyň möhüm usullarydyr.
Iş wagty: 22-2024-nji maý